ماهی کیلکا از جمله ماهی های لذیذ بومی شمال کشورمان یعنی دریای مازندران است. این ماهی ها دارای جثه کوچکی بوده و به نظر می رسد که ارزش غذایی بالایی نداشته باشد، اما اینطور نیست. این ماهی در عین داشتن جثه کوچک و گوشت کمتر نسبت به دیگر ماهی ها، دارای ارزش غذایی بالایی است.
این ماهی ها به صورت گله ای زندگی می کنند، این موضوع موجب می شود که صید آن ها در تعداد بالا ساده تر از دیگر ماهی ها باشد. در طول روز که به صورت گله ای در کنار هم قرار دارند فرصت مناسبی برای صید این دسته ماهی هاست، چرا که پس از تاریک شدن هوا از گروه و دسته خود پراکنده می شوند.
شاید ظاهر جذاب ماهی کیلکا موجب شود که بخواهید آن را امتحان کنید. امتحان آن نه تنها ضرر ندارد بلکه سرشار از مواد مغذی و معدنی است. در ادامه به بررسی ویژگی های این ماهی میپردازیم.
ویژگی های ماهی کیلکا
ماهی کیلکا یکی از پرطرفدارترین ماهیان دریای خزر و در سراسر جهان است. کیلکا نوعی شاه ماهی بوده که برای اولین بار در دریای سیاه و دریای آزوف دیده شدند. سه گونه از این ماهی در دریای خزر کشف و شناخته شده اند که عبارت اند از: کیلکای انچووی، کیلکای چشم درشت و کیلکا معمولی.
این ماهی از ماهیان ریز جثه هستند. با توجه به گونه های گزارش شده تاکنون، میانگین طول قد آن ها ۱۲ سانتی متر می باشد. شکم کیلکا گرد و دارای نوعی برجستگی است. رنگ بدن آن ها نیز در بخش شکم روشن تر از باقی قسمت ها و در بخش پشتی تیره تر است. رنگ کلی بدن آن ها نقره ای و براق بوده، البته کیلکای چشم درشت و آنچوی رنگ تیره و متمایل به سیاهی دارند.
ماهی کیلکا در کشورهای ایران، ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان و روسیه یافت می شوند. در ایران کیلکای معمولی در نواحی غربی و شرق دریای خزر و در برخی موارد در رودخانه ها قابل صید است. همچنین کیلکای چشم درشت در مرکز و جنوب دریای خزر یافت می شود. گونه آنچوی نیز در مرکز و شمال دریای خزر زندگی می کند.
گول جثه کوچک ماهی کیلکا را نخورید
شاید پیش خود فکر کنید که این ماهی نمی تواند به اندازه ماهی های درشت ارزش غذایی بالایی داشته باشد، اما اشتباه فکر می کنید. این ماهی نه تنها چیزی کم است ماهی های درشت ندارد، بلکه می تواند حتی مغذی تر از دیگر ماهی ها باشد.
ماهی کیلکا دارای پروتئین بسیار بالا در کنار چربی های غیراشباع، ویتامین های مختلف و مواد معدنی مهمی است. این موضوع سبب می شود که کیلکا دارای ارزش غذایی بالا در کنار گوشت، شیر و تخم مرغ باشد. همچنین می تواند منبع خوبی برای دریافت اسیدهای آمینه ضروری بدن باشد.
مهم ترین ماده معدنی موجود در کیلکا، فسفر و کلسیم است. این موضوع سبب می شود که در درمان و پیشگیری از پوکی استخوان مفید باشد. از طرفی داشتن ید بسیار بالا و مفید در این ماهی موجب می شود که با گوشت برابری کرده و خوردن آن برای پیشگیری از بیماری گواتر راه مناسبی باشد. ویتامین های گروه B، D، E،K و A همگی در این ماهی بافت می شوند.
نکته مهم غذایی دیگری که در مورد مزایای خوردن ماهی کیلکا وجود دارد، پروتئین آن است. در واقع پروتئین اصلی ترین ماده مغذی موجود در کیلکا است. ضریب جذب پروتئین در بدن انسان ۹۶ درصد می باشد.
کیلکا منبع غنی امگا-۳ است
مانند ماهی های روغنی دیگر از جمله شاه ماهی، کیلکا دارای مقدار قابل توجهی از امگا-۳ است. ماهی کیلکا اسید چرب امگا-۳ را به شکل EPA و DHA تامین می کند. این دو شکل، فرم قابل جذب امگا-۳ می باشد. با توجه به حقایق غذایی، کیلکا ۱.۴ گرم امگا-۳ در ۱۰۰ گرم دارد.
امگا-۳ نوعی اسید چرب ضروری است. این به آن معناست که باید به صورت روزانه در رژیم غذایی خود دریافت کنیم. در بین تاثیرات متعددی که بر عملکرد بدن می گذارد، مهم ترین نقش امگا-۳ در فرایندهای ضدالتهابی و تاثیر زیاد در ارتقای سلامت قلبی عروقی می باشد.
به عنوان مثال، مصرف امگا-۳ به میزان کافی در روز می تواند به کاهش فشار خون و میزان تری گلیسیرید کمک کرده که در نهایت موجب کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی می شود.
ماهی کیلکا از نظر مسمومیت جیوه امن است
آلودگی و مسمومیت با فلز جیوه یکی از مشکلات شایع در مصرف غذاهای دریایی است. به عنوان ماهی کوچک جثه، ماهی کیلکا از پلانکتون ها و موجودات ریز دریایی تغذیه می کنند. در مقایسه با گونه های بزرگ تر ماهیان گوشتخوار، در زنجیره غذایی اقیانوسی قرار داشته و جیوه کمتری را دریافت می کنند.
در مطالعه ای که بر کنسروهای کیلکا صورت گرفت، مشخص شد که میزان جیوه موجود در این ماهی بسیار کم و امن است. در واقع کیلکا دارای کمترین میزان جیوه در بین تمام ماهی های مختلف است.
ویتامین D موجود در کیلکا را دست کم نگیرید
همانطور که می دانیم، غذاهای دریایی منبع غنی ویتامین D هستند. ممکن است به دلیل جثه کوچک ماهی کیلکا تصور کنید که میزان ویتامین ها و مواد معدنی آن کمتر از گونه های دیگر باشد، اما اینطور نیست. این ماهی منبع غنی و مناسبی برای دریافت ویتامین D است.
با توجه به حقایق غذایی آن، از هر وعده ۱۰۰ گرمی کیلکا می توان تقریبا ۳ میکروگرم ویتامین D دریافت کرد. این میزان ۱۵ درصد از مقدار مورد نیاز روزانه را تشکیل می دهد. ویتامین D یکی از مهم ترین ویتامین ها بوده که نقش مهمی در سیستم عصبی، ایمنی و حرکتی بدن ایفا می کند.
ویتامین B12 موجود در کیلکا
با توجه به حقایق غذایی ماهی کیلکا، این ماهی دارای مقدار بسیار زیادی از ویتامین B12 یعنی حدود ۵۴۸% از مقدار مورد نیاز روزانه را تامین می کند.
این ویتامین نوعی ماده مغذی بسیار حیاتی بوده که در تولید انرژی، تولید DNA و گلبول های قرمز خونی نقش مهمی ایفا می کند. علاوه بر آن، نیاز است برای جلوگیری از نوعی کم خونی مقدار کافی ویتامین B12 را دریافت کرد.
بدن انسان توانایی ذخیره این ویتامین را در کبد دارد؛ در نتیجه می توان ۱۵۰ گرم از کیلکا را برای تامین مقدار مورد نیاز ویتامین B12 در یک هفته را تامین کرد.
ماهی کیلکا چگونه صید می شود؟
صید ماهی کیلکا به دلیل گله ای زندگی کردن آن ها کار بسیار سختی نیست. این ماهی های جذاب و لذیذ در طول روز به صورت گله ای و در کنار هم حرکت یا زندگی می کنند. البته پس از تاریک شدن هوا از گله خود جدا شده و به سمت محل زندگی خود پراکنده می شوند.
صید آن ها در شب و پس از جدا شدن از گله صورت می گیرد. ناخدای کشتی قبل از تاریکی هوا به کمک دستگاه ماهی یاب تلاش می کنند که گله های کیلکا را تعقیب کنند. این کار به انتخاب محل صید مناسب کمک می کند.
ماهی کیلکا معمولا در عمق بسیار زیادی زندگی نمی کند و عمق مشخصی را برای زیستن انتخاب می کنند. ابزار اصلی در صید کیلکا لامپ های الکتریکی هستند. روش به کارگیری آن به این صورت است که لامپ الکتریکی را در عمق مشخص شده زندگی ماهی قرار می دهند.
در آخر ماهی ها به سمت نور لامپ جذب شده و حرکت می کنند، سپس در تورهای قیفی شکل به دام می افتند. در هر صید از این ماهی، مقداری حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم از کیلکا صید می شود.
جمع بندی
روش های مختلف و فراوانی برای طبخ ماهی کیلکا وجود دارد که می توانید آن را امتحان کنید. این ماهی به دلیل اندازه کوچکی که دارد زیبایی و سادگی خاصی در طبخ داشته و می تواند خوراکی جذاب و مغذی برای کودکان باشد.
سعی کنید آن را به درستی طبخ کنید که مواد مغذی آن قابل استفاده و جذب باشد. همچنین می توانید آن را به صورت کنسروی تهیه و نوش جان کنید. دریاهای ایرانی از تنوع بالایی در ماهی ها برخوردار بوده و می تواند تجربه خوبی از غذاهای دریایی را برای شما به همراه داشته باشد.
