انواع ماهی کیلکا که خوردنی هستند

انواع ماهی کیلکا

بسیار متنوع تر از مواردی است که تاکنون شنیده ایم. البته ممکن است انواع این ماهی کوچک جثه را از یکدیگر متمایز نکنید و به طور کلی آن های کیلکا ماهی بنامید. گونه های مختلفی از کیلکا وجود دارد که نمی توان همه آن ها شرح داد.

کیلکا ماهی از ماهیان کوچک جثه پرطرفدار و مقوی نه تنها در ایران، بلکه در نقاط مختلف جهان است. این ماهی در کشورهای روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان نیز یافت می شود.

در کشور عزیرمان، ایران، کیلکا تنها در دریای خزر زندگی می کند. البته به دلیل عمق کمی که برای زندگی انتخاب می کنند، در برخی رودخانه های شمالی کشورمان نیز زندگی می کنند.  

کیلکا ماهی از دسته شاه ماهی ها بوده و اولین بار در دریای سیاه و دریای آزوف کشف شدند. تاکنون گونه های بسیار زیادی از این ماهی ها شناخته شده که مهم ترین و محبوب ترین گونه ها شامل کیلکا انچووی، کیلکا چشم درشت و کیلکا معمولی است.

در ادامه به بررسی ویژگی های مشترک و اختصاصی این ماهی های جذاب می پردازیم.

ویژگی های مشترک  انواع ماهی کیلکا

با توجه به گزارش ها، میانگین قد کیلکا ۱۲ سانتی متر است. شکم آن ها گرد و دارای گونه ای برجستگی می باشد. رنگ بدن آن ها هم در ناحیه شکمی روشن تر از باقی قسمت ها و در بخش پشتی تیره تر است. رنگ کلی بدن کیلکا نقره ای براق بوده، علاوه بر این کیلکای چشم درشت و آنچوی رنگ تیره و متمایل به سیاهی دارند. 

انواع ماهی کیلکا برخلاف جثه کوچکشان دارای ارزش غذایی بسیار بالایی هستند. این ماهی کوچک به حدی از مواد مغذی باارزشی برخوردار است که می تواند جایگزین فراورده های گوشتی و تخم مرغ باشد.

پس به جای آنکه گول ظاهر کوچک و ساده آن را بخورید، خود ماهی را هفته ای یک وعده نوش جان کنید. از جمله ویژگی های غذایی کیلکا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضریب جذب پروتئین بسیار بالایی در بدن انسان دارد. (۹۶ درصد)
• منبع خوبی برای دریافت اسیدهای آمینه ضروری بدن است.
• فسفر و ید کافی داشته و در پیشگیری از پوکی استخوان موثر می باشد.
• با داشتن ید بالا راه مناسبی برای جلوگیری از بیماری گواتر است.
• ویتامین های گروه B، D، E،K  و A همگی در این ماهی بافت می شوند.
• کیلکا منبع غنی امگا-۳ است.
• انواع ماهی کیلکا از نظر مسمومیت جیوه امن هستند.
• با ویتامین B12 بالایی که دارد از ابتلا به کم خونی جلوگیری می کند.

ماهی کیلکای آنچوی

اولین مورد از انواع ماهی کیلکا که بررسی خواهیم کرد، ماهی کیلکا انچوی است. این ماهی از نظر ظاهری تفاوت هایی با دیگر گونه ها دارد. فلسی که در زیر شکم آنچوی که گلو تا مخرج ماهی را در بر می گیرد، دارای شکل متفاوتی است. شعاع آخر باله مخرجی این گونه نیز در بین انواع ماهی کیلکا بیشتر است.

آنچوی در آب هایی با درجه حرارت ۴/۵ تا ۲۸ درجه سانتی گراد زندگی کرده و در دسته ماهی هایی هستند که به گرما تمایل دارند. به بیانی دقیق تر در بازه دمایی ۸ تا ۱۹ درجه بیشترین فعالیت را دارند.

محل زندگی اصلی آن ها در خزر، بخش میانی و جنوب این دریا بوده و معمولا تمایلی به مهاجرت به بخش شمالی خزر را ندارند. علاوه بر بخش شمالی، آنچوی ها تمایلی به نواحی ساحلی نداشته و دور از ساحل زندگی می کنند.

این گونه از ماهی های کیلکا در آب هایی که به ساحل نزدیک نیستند تخم ریزی می کنند، در واقع تمایلی به زندگی و تخم ریزی در نواحی با عمق کم تر از ۱۰ متر، آب هایی که شوری کمی دارند، خلیج ها  ندارند. آن ها تنها به صورت گروه های کم  جمعیت وارد نواحی کم  عمق بخش شمالی دریای خزر شده و معمولا نواحی کم عمق اما شور جنوبی خزر را ترجیح می دهند.

زمانی که آنچوی به تخم ریزی می پردازد بیشتر از دیگر گونه هاست. در فصل پاییز و در مکان هایی با دمای ۱۳ تا ۲۴ درجه سانتی گراد با درجه شوری بالا این کار را انجام می دهند. جثه نوع ماده در فصل جفت گیری بیشتر از ماده ها بوده در حالی که تعداد نرها بیشتر از ماده هاست.

ماهی کیلکای چشم درشت

این گونه از انواع ماهی کیلکا ظاهر جالبی نسبت به باقی گونه ها دارد. همان طور که از نام این گونه پیداست، دارای چشم های درشتی بوده و مشخصه اصلی در تفاوت آن با دو نوع دیگر کیلکا است. این ماهی در کنار چشم درشتی که داشته، جثه کوچک تری نیز نسبت به دو مورد دیگر دارد.

بدن این ماهی کمی کشیده بوده و از دو طرف به هم فشرده است. از نظر رنگ بدن نیز این ماهی درقسمت پشتی و بخش فوقانی سر خود رنگ تیره تری نسبت به دیگر نواحی بدنش دارد. سر این گونه نیز کمی بزرگ تر است. دو شعاع آخر باله مخرجی کیلکای چشم درشت کمی بلندتر از حد معمول است.

برخلاف گونه های دیگر که می توانند در عمق های کم نیز زندگی کنند، این گونه هیچ وقت در نواحی با عمق کم تر از ۲۰ متر گزارش و مشاهده نشده اند. به همین دلیل است که کیلکای چشم درشت تمایلی به نزدیک شدن به سواحل را ندارند.

این گونه در نواحی جنوبی و مرکزی دریای خزر زیست می کنند. تخم گذاری این گونه به صورت تناوبی بوده و در باز زمانی شهریورماه تا دی، در نواحی با عمق زیاد و در دمای ۶ تا ۱۳ درجه سانتی گراد عمل تخم گذاری را انجام می دهند.

به دلیل اینکه پراکندگی کمتری داشته و در نواحی با عمق زیاد زندگی می کنند، صید آن ها سخت تر از دو گونه بومی دیگر دریای خزر است. این موضوع سبب می شود که از ارزش اقتصادی کمتری نسبت به گونه های دیگر برخوردار باشد.     

ماهی کیلکای معمولی

این گونه از انواع ماهی کیلکا که با نام ماهی کیلکای معمولی شناخته می شود، تقریبا در تمام نواحی دریای خزر پراکندگی مناسبی دارد. البته نکته ای که در مورد محل زندگی این گونه وجود دارد، آن است که تمایلی به عمق های بسیار زیاد نداشته و معمولا در نواحی با عمق کمتر از ۵۰ متر زندگی می کند.

عمقی که دارای بیشترین پراکندگی کیلکای معمولی است، بین ۱۰ تا ۱۳ متر بوده و زیستگاه مورد علاقه این گونه، معمولا آب های شور و در مواردی مناطق آب  شیرین است. کیلکای معمولی نسبت به سرما مقاوم بوده و گاهی در مناطق با دمای ۳ درجه سانتی گراد مشاهده می شود. در زمستان نیز مناطقی با دمای ۷ تا ۱۰ درجه را برای زندگی انتخاب می کنند.

کیلکاهای معمولی به دلیل پراکندگی خوبی که در نواحی دریای خزر دارند، معمولا راحت تر صید می شوند. این موضوع سبب شده که در چرخه صادرات کیلکا ماهیان، ایران نقش مهمی را ایفا کند.

سابقه فعالیت های تجاری ایران در زمینه کیلکای معمولی، به سال های بسیار دوری باز می گردد. یکی از مهم ترین مناطقی که صید کیلکای معمولی در آن صورت می گیرد، بندر انزلی است.

در بررسی زیستگاه های مهم این گونه، نواحی شرقی و غربی دریای خزر و رودخانه های مرتبط با آن از جمله سفیدرود، حد فاصل مصب تا سد سنگر و رودخانه های خارج شده از تالاب انزلی دارای پراکندگی بیشتری هستند. همچنین در دریای خزر بخش روسیه، دریای سیاه، دریای آزو و دریای مرمره زندگی می کنند.

از نظر ظاهری نیز دارای خارهای آبششی فراوانی روی اولین کمان بوده و نسبت به دو گونه دیگر بدن پهن تری دارند. مشخصه دیگری که کیلکای معمولی داشته، رنگی سبز روشنی بوده که در بخش کنار باله پشتی خود دارند.

جمع بندی

تعداد انواع ماهی کیلکا بسیار بیشتر از این ۳ موردی است که در این مقاله بیان کردیم. اما این سه مورد از محبوب ترین گونه ها و همچنین گونه های بومی دریای خزر و رودخانه های کشورمان است.

شما می توانید با توجه به ویژگی های ظاهری هر گونه، آن را تشخیص داده و تهیه کنید. البته فروشندگان معمولا گونه ماهی ای را که خریداری می کنید به شما می گویند، اما می توانید خودتان نیز به سادگی آن ها را تشخیص دهید.

تفاوتی که این گونه ها با یکدیگر دارند، بیشتر در محل زندگی، ویژگی های ظاهری و تخم گذاری آن هاست. این موارد در نهایت تاثیر بسیار کمی در تفاوت مزه ها داشته و تنها از لحاظ ظاهری می توان آن ها را از یکدیگر تشخیص داد.

اگر به غذاهای دریایی علاقه مند هستید، امتحان کردن این ماهی خوش طعم و زیبا نیز خالی از لطف نیست. همچنین این ماهی با ظاهر جذابی که دارد به شما این امکان را می دهد که غذاهای متنوع و جذابی را بپزید و نوش جان کنید.